Haurdunaldiko edo jaiotza-inguruko dolua gurasoek haurra galtzen dutenean gertatzen da; haurra haurdunaldian, erditzean edo jaio eta egun gutxira hiltzen daiteke. Dolu mota hori, beste batzuk ez bezala, ez dago gizartean onartua. Horregatik, haurra galdu duten gurasoek isilik eraman ohi duten dolua da.

Hori dela eta, ezinbestekoa da gai honen inguruko ezagutza eta kontzientziazioa lantzea. Ordiziako Udaleko Gizarte Ongizate Sailak, Esku Hutsik elkartearekin elkarlanean, dolu mota honen inguruko hainbat saio antolatu ditu datozen egunetarako.

Esku Hutsik, guraso ezberdinek sortutako irabazi asmorik gabeko elkartea da, haur baten, haurdunaldi garaian, jaiotza inguruan edo jaioberritan heriotzagatik dolua bizi izan duten edo bizitzen dauden familiei laguntza ematea du helburu.

Ainhoa Jimenez Ongizate eta Berdintasun zinegotziak azaldu duenez, “gizartean gaur egun oraindik ere tabua den gaia” da dolu perinatalarena. “Heriotza eta dolua bere modu guztietan da tabua oraindik, baina are gehiago haurren heriotzaz ari garenean. Horregatik, aspalditik ikusten genuen gai hau gizarteratzeko beharra, eta hortik sortu da Esku Hutsik elkartearekiko harremana”. Hartu-eman hori ez da berria, lehendik ere beste lanketa batzuk egin direlako haiekin, eta gaur aurkezten diren ekintza hauekin, “lankidetza horri eutsi” nahi zaiola azaldu du Jimenezek, “gizartea sentsibilizatzeko, gaiari lekua emateko, eta batez ere, horrelako egoera batean dauden familiei eta bere ingurune sozialari lekua emateko eta baliabideak badaudela ezagutarazteko”.

Dolu perinatala ikusaraziz

Batetik, 'Dolu perinatala ikusaraziz' erakusketa jarri da ikusgai, Barrenan. Haurdunaldian zehar, erditzean edo jaio ondorengo hilabeteetan gertatutako haurren heriotzaren inguruan hausnartzeko gonbitea egiten du erakusketak. Nerea Garaizar argazkilariaren 15-20 argazki biltzen ditu, eta argazki bakoitzaren azpian familien testigantzak jasotzen dira. Dagoeneko ikusgai dago eta apirlaren 11ra arte egongo da zabalik, astelehenetik ostiralera, 09:00etatik 19:00etara bitartean.

Bestetik, apirilaren 10ean, 'Dolun perinatala ikusaraziz: Haurraren heriotza haurdunaldian zehar, erditzean edo jaio ondorengo hilabeteetan' mahai ingurua egingo da. Hizlari ezberdinak elkartuko dira bertan, Esku Hutsik elkarteko kideak eta familiak, jaiotzaren inguruan ditugun osasun langileak (emagina, ginekologoa, erizaina, psikologoa espezializatua dolu perinatalean) eta familia ezberdinen testigantzak ere entzun ahal izango dira. Saio hau ere, Barrena jauregian izango da, apirilaren 10ean, 18:00etatik 20:00etara, eta sarrera doakoa izango da. 

‘No phone challenge’ egitasmoa martxan da Ordizian. Oianguren Institutuko DBH4 mailako 9 ikaslek eta 6 irakaslek parte hartuko dute lehen saio honetan. Gaur utzi dituzte mugikorrak gelan, eta astebetez (batzuk ostiralera arte eta beste batzuk astelehenera arte) mugikorrik gabe egoteko erronka onartu dute. Prozesu horren jarraipena egiteko, parte hartzaile bakoitzari liburuxka edo koaderno bana eman zaio; bertan, ikasle nahiz irakasleek haien bizipenak kontatu ahal izango dituzte.  

Ekimen hau, Ordiziako III. Adikzio Planaren barruan dago kokatuta. Ikasturte honetan, Maitane Ormazabal eta Telmo Lazkano adituen eskutik, ‘Mugikorraren auzia’ formazio saioa jaso zuten, eta egitasmoaren bigarren pausoa, astebetez mugikorrik gabe egotea izango da. Helburua, mugikorraren erabileraren gaineko kontzientzia sortaraztea, eta azken batean, mugikorraren erabilera osasuntsu bat bultzatzea da.

Herri mailako lanketaren ondoren, proposamena ikastetxe ezberdinei egin zaie. Oraingoan Oianguren Institutua izan da erronkari heldu diona, baina aurrerantzean, posible da beste ikastetxe batzuek ere bat egitea.

Mugikorren auzia

Gaiaren inguruko ikerketek ez dute zalantzarik uzten: smartphone-aren erabilera goiztiarrak eta sare sozialen erabilera desegokiek korrelazio zuzena dute jarrera nahasmenduetan eta hiperaktibitatean, elikadura- portaeren nahasmenduan eta orokorrean, gaixotasun mentalen gorakadarekin, batez ere, depresioa eta antsietatearekin.

Telmo Lazkanok gidatutako saioetan azaldu duenez, “erabileran dago gakoa, noiz eta nola erabiltzen ditugun, eta hori, printzipioz, gure esku dago”. Hala, adinak eta formazioak berebiziko garrantzia hartzen dute mugikorrarekin harreman osasuntsu bat garatzerako orduan, bai eta eredu izateak.

Bide horretatik, Mugikorraren Auzia programak, nerabearen ongizatea ardatz izanik, formazio eta proiektu desberdinen bidez, guraso, irakasle eta ikasleengan ezagutza eta kontzientzia kritikoa eraikitzea bilatzen du errealitate honekiko eta tresna zein neurri eraginkorrez probestu, mugikor eta sare sozialen erabilera desegokiak berezkoak dituen arriskuak murriztu eta harreman osasuntsu bat garatu ahal izateko.

Ordizia Harrera Herria da, eta Ordiziara datozen herritar berriei nahiz bertan bizi direnei zuzenduta, herriko Baliabideen Gida argitaratu du Udalak. Sei hizkuntzatan argitaratu da, eta bertan, udal baliabideen, gizarte nahiz osasun baliabideen, hezkuntza eta enplegu arlokoen nahiz herriko kultur eta kirol taldeen inguruko informazioa ematen da, besteak beste.

Ainhoa Jimenez Ongizate eta Berdintasun zinegotziak azaldu duenez, “azken urteotan lantzen ari garen Harrera Planaren puntu nagusietako bat, 'Ongi etorri Ordiziara Harrera Gida' sortzea zen. Orain arte hainbat ekintza egin dira zentzu horretan, baina beharra ikusten genuen Ordiziara etorri berriei harrera egiteko gida bat izatea, euskarri bakar batean, Ordiziak dituen sail eta baliabide guztien informazioa gune bakar batean jasoko zuena, etorri berriek informazio hori guztia eskura eta haien hizkuntzan ere izan zezaten”.

Ainara Ormaetxea aniztasun teknikariaren arabera, "esfortzu handia izan da gida batean informazio guztia biltzea, baina ilusioz egin dugu lan hau". Gida osatzeko prozesua, Hiri hezitzaileekin batera landu da. Gida oso intuitiboa da, testu luzeen ordez, irudiak eta informazio nagusia laburbilduta jarri dira, erraz ulertzeko eta bisualizatzeko moduan. Sei hizkuntzatan dago, euskara hutsean, gaztelaniaz, errumanieraz, frantsesez, ingelesez eta arabieraz. Atzerriko hizkuntzetan dauden gidak, elebitan daude, izan ere, Jimenez arabera, “garrantzitsua iruditzen zitzaigun euskara denetan txertatzea”.

Baliabideen gida honetan, herriari buruzko informazio garrantzitsu eta erabilgarriak jasoko dituzte: Udal baliabideen mapa, azpiegitura publikoak, euskara, berdintasun arloa, migrazioa eta aniztasun kulturalaren ingurukoak, kultur eta kirol elkarteak, Herritarren Arreta Zerbitzua, gizarte eta osasun baliabideak, hezkuntza eta enplegua, ingurumena eta zaborren kudeaketa, larrialdietarako telefonoak edota atzerritartasuneko tramiteen inguruko informazioa. Horrekin batera, oinarrizko hiztegitxo bat ere jasotzen du gidak.

Harrera zerbitzutik, erroldatzera etortzen diren guztiei banatuko zaie gida hau, baina udal arduradunek gogorarazi dute bertakoentzat ere oso informazio erabilgarria jasotzen duela, askotan ez baititugu herrian ditugun baliabide eta zerbitzu guztiak behar bezala ezagutzen.

GIDA BERTSIO DIGITALEAN (PDF):

• Euskara hutsean
• Euskara / Gaztelania
• Euskara / Frantsesa
• Euskara / Ingelera
• Euskara / Errumaniera
• Euskara / Arabiera

Jatorri anitzeko emakumeen ongizate eta gizarte-inklusioa jarduera fisiko edota kirolaren bidez izeneko gida aurkeztu da gaur Donostian. Gipuzkoako Foru Aldundiaren egoitzan egin den aurkezpen ekitaldian izan dira Goizane Alvarez Irijoa Kultura eta Kirol diputatua, Adur Ezenarro Ordiziako alkatea, Gorka Artola Bergarako alkatea, eta Jaqueline Bica Haurraldeko komunikazioa teknikaria.

Ikerketa zientifikoek frogatu dute desabantaila sozioekonomikoa duten kolektiboetako jendeak jarduera fisiko gutxiago egiten duela nabarmen, eta etorkinak eta gutxiengo etnikoetako pertsonak ez dira salbuespen. Egoera horri iraultzeko asmoz, Kultura eta Kirol Departamentuak, Ordiziako eta Bergarako udalekin eta Haurralde Fundazioarekin elkarlanean, gida bat prestatu du, Gipuzkoako kirol arloko eragileentzat, eta bereziki udalentzat, lantresna izan dadin.

Goizane Álvarez Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura eta Kirol diputatuak azpimarratu duenez, "jarduera fisikoa funtsezko tresna da herritar guztien gizarteratzea eta ongizatea lortzeko. Gida honen bidez, beste pauso bat eman nahi dugu pertsona guztiek, beren jatorria edozein dela ere, baldintza berdinetan kirola egiteko aukera izango dutela bermatzeko hartuta dugun konpromisoan".

Adur Ezenarro Ordiziako alkateak, azaldu duenez, "Ordizia jatorri aniztasun handiko herria da, baina era berean, harrera herria ere bada, eta zentzu horretan, hainbat saiakera egin dira bide horretan. 2023an programa honetan parte hartzeko Aldundiaren deia jaso genuenean, kulturarteko igeriketa saioa antolatu genuen; oso aberasgarria iruditu zitzaigun, eta denborak eta esperientziak erakutsi digu horrela izan dela. Lehen urte hartan 17 emakumek eman zuten izena, eta bigarren urtean bi talde osatu ziren, guztira 16 jatorri ezberdinetako 42 emakumek eman zuten izena”. Ezenarroren arabera, parte hartzen duten emakumeek ere “oso ondo baloratzen duten ekintza” da eta etorkizunean igeriketakoarekin jarraitu eta “beste ikastaroren bat ere eskaintzeko aukera aztertzen” ari direla azaldu du.

Bestalde, Gorka Artola Bergarako alkateak honako hau adierazi du “gaur aurkezten dugun gida honek Bergaran aniztasuna eta inklusioa sustatzeko dugun konpromisoa islatzen du. Kirola ez da soilik osasuna eta ongizatea lantzeko tresna; komunitatea eraikitzeko eta pertsona guztiak, jatorria edozein dela ere, elkartzeko bide eraginkorra ere bada. Gaur egungo erronkei erantzuteko, ezinbestekoa da udalerriek baliabide egokiak eskaintzea eta politika inklusiboak garatzea”.

Amaitzeko, Jaqueline Bica Haurralde Fundazioko kideak nabarmendu du kirolak modu transbertsalean jarduten duela, ez soilik nazionalitate eta kultura desberdinetako emakumeen osasun fisiko eta mentala sustatuz, baizik eta haien autoestimua, komunitatean parte hartzea eta gizarteratzea ere indartuz. "Giza eskubideak eta genero-berdintasuna sustatzen dituen irabazi-asmorik gabeko erakundea garenez, berretsi egiten dugu emakume horien parte-hartze aktiboa sustatzeko konpromisoa, haien autonomia eta ongizatea sustatuz. Konpromiso hori Gipuzkoako Foru Aldundiarekin batera gauzatutako proiektuetan gauzatzen da, kirol-jardueretan parte hartzeko arrakala murriztera bideratuta, bereziki kolektibo ahulenen artean ", amaitu du.

Gida honetan ezagutza zientifikoan eta esperientzia praktikoan oinarritutako informazioa jaso da, horrela, udaletako kirol politikak eraginkorragoak izan daitezen. Gainera, tresna zehatzak eskaintzen ditu tokiko estrategietan txertatzeko. Era berean, jarduera fisikoaren orientaziorako udal zerbitzuetako kirol orientatzaileei zuzenduta dago, bai eta beste eremu batzuetako eragileei ere, hala nola berdintasun, migrazio, kultura-aniztasun, gizarte zerbitzu, hezkuntza eta kulturakoei.

Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura eta Kirol Departamentuak gizarte erronkei aurre egiteko ikuspegi komunitarioaren aldeko apustua egiten du, eta gizarte kohesioaren, berdintasunaren eta inklusioaren erronken aurrean erantzun kolektiboa emateko beharra nabarmentzen du. Talde zaurgarrietan jarduera fisikoa sustatzeko, ikuspegi orokor bat izan behar da, faktore indibidualak, sozialak, ekonomikoak eta kulturalak kontuan hartuta.

Jarduera fisikoa sustatzeko funtsezko osagaiak:

Jarduera fisikoa eraginkortasunez sustatzeko, funtsezkoa da jardueretarako sarbidea bermatzea, eta horretarako, jarduerak eskura jarri, garraio aktiboa edo publikoa sustatu, eta kostuak murriztu behar dira, inor kanpoan gera ez dadin. Ekimenak malgututa eta egokituta, banakako eta taldeko beharrei erantzuten diegu; motibazioa eta sentsibilizazioa landuta, berriz, informazio eskura jarriz eta xede diren pertsonekin harreman zuzena izanez, parte-hartze handiagoa sustatzen da. Gainera, herritarren ahalduntzeak eta ekimenen diseinuan eta kudeaketan inplikatzeak haien konpromisoa eta kidetasun sentimendua indartzen dituzte.

Jarduera fisikoaren sustapena orokorrean eta zeharka landu behar da, sektoreen arteko lankidetza sustatuz eta irisgarritasun unibertsala bermatuz, kolektibo jakin batzuen premia espezifikoak ahaztu gabe. Erakundeen arteko lankidetzak eta administrazioen eta erakundeen arteko sare lanak proiektuen jasangarritasuna bermatzen dute, eta diziplina anitzeko taldeak sartzeak, berriz, arreta espezializatuagoa ematea ahalbidetzen du. Azkenik, esku-hartzeen jarraipena eta ebaluazioa, oztopo ekonomikoen murrizketa eta banakako arreta funtsezkoak dira ekimenen eraginkortasuna hobetzeko eta bizi ohitura gisa finkatzen laguntzeko.

Gipuzkoari buruzko datuak

Gipuzkoan pobreziako eta gizarte bazterketako arriskuari buruz SIISek egindako azterketaren arabera (2022), kirola egunero egiten duten pertsonen ehunekoari begiratuta alde nabarmena dago bertako biztanleen (% 31,7) eta atzerritar jatorriko biztanleen (% 14) artean. Arrakala horrek kirol jardueran inklusioa sustatzeko esku-hartze espezifikoen beharra azpimarratzen du.

Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura eta Kirol Departamentuak berretsi egiten du jarduera fisikoa gizarteratzeko, ongizaterako eta bizi kalitatea hobetzeko tresna gisa sustatzeko konpromisoa, eta ekimenarekin bat egiteko deia egin die inplikatutako eragile guztiei.