Jakintza Ikastolako jangelako elikagai soberakinak ordiziarren eskura jarriko dira, Majori Kiroldegian kokatu den doako vending makina baten bidez. Ikastetxeak elikagaien xahuketaren aurka borrokatu nahi du, soberakinak aprobetxatu nahi dituenaren esku jarrita, eta beste urrats bat emanez hondakin organikoaren prebentzioan eta 'Zero Zabor' helburuan.

Jakintza Ikastolako ikasleak eta sukaldeko langileak dira proiektuaren protagonista eztabaidaezinak, prozesu osoan duten inplikazioa dela eta; izan ere, elikagaiak berreskuratzeaz gain, herritarrak janariaren aprobetxamenduaren garrantziaz kontzientziatzeko balio du.

Sukaldeko langileak arduratuko dira soberan dauden elikagaiak ontziz aldatzeaz eta termozigilatzeaz. Ikasleek egunero etiketatu eta garraiatuko dituzte anoak, prozesuan funtsezko zeregina betez eta proiektuan aktiboki parte hartuz, eta proiektua ikastetxeko hezkuntza-planean txertatuz.

Elikagaien xahuketa ez da arazo etikoa soilik, ekonomia- eta ingurumen-arazoa ere bada. Munduan ekoitzitako elikagai guztien herenak zaborretan amaitzen du (1.600 milioi tona). Horregatik, Rexcatering ingurumen-, hezkuntza- eta gizarte-proiektua da, eta erabat bat dator GJHekin (12.3) eta Europar Batasunak bultzatutako politika berriekin. Eta baita Ordiziako Udalaren helburu estrategikoekin ere, Maitane Alvarez alkate-ordeak azaldu duenez. "Aspalditik ezagutzen genuen proiektua eta beti izan dugu herrian horrelako zerbait sustatzeko asmoa, eta Jakintzakoak proiektu honekin etorri zitzaizkigunean, baiezkoa eman genion". Proiektuak duen "ingurumen ikuspegia" azpimarratu du Alvarezek, "jaki hauek zakarretara joan beharrean berrerabiltzea" eragingo duelako. Gainera, momentuz Jakintzakoek heldu badiote ere, "proiektua gainontzeko ikastetxeei ere irekita" dagoela gogorarazi du. 

Berrikuntza teknologikoan osagai sendoa du, eta dagoeneko beste udalerri batzuetan ezarrita dago, hala nola Azpeitian, Etxebarrin, Plentzian, Durangon, Lemoan, Portugaleten, Orion, Bilbon, Donostian, Bermeon, Urdulizen, Eibarren, Zallan edo Bellver de Cerdanyan (Katalunia).

Beasaingo eta Ordiziako udalek elkarlanean jardun dute Mariarats ibaiaren egoera ezagutzeko eta hobetzeko, udalerrien arteko mugan kokatzen den naturgune honetan biodibertsitatea babesteko helburuarekin. Horretarako, Aranzadi Zientzia Elkartearen laguntzarekin, inguruko elementu natural nagusiak identifi katu, landarediaren ezaugarriak aztertu eta berreskurapenaren lehen pausoak zehaztu dituzte. Hala adierazi dute bi udaletako ordezkariek, Adur Ugartemendia Beasaingo Lurraldea saileko buruak eta Maitane Alvarez Ordiziako Udaleko ingurumen zinegotziak Rosa Aurkia ingurumen teknikariarekin batera, tokian bertan egindako agerraldian.

Egindako ikerketek agerian utzi dute Mariarats arroa dibertsitate handiko eremua dela, baina basogintza modernoak eta bestelako mehatxuek arriskuan jarri dutela. Gaur egun, lursail gehienak pribatuak dira, eta haietako %50 habitat artifi zialek osatzen dute, batez ere etekin ekonomikoa bilatzen duten landaketek. Egoera hori aintzat hartuta, bi udalerriek hainbat neurri proposatu dituzte, hala nola landare inbaditzaileen erauzketa eta inguruko lursailen erosketa, ingurune naturala babestu eta leheneratzeko.

Lursailen analisi sakona egin ondoren, Aranzadik bi ikuspegi ezarri ditu: alde batetik, berreskurapena behar duten eremuak identifi katzea, eta bestetik, kontserbazio berezia merezi duten tokien babesa lehenestea. Beasain eta Ordiziako udalek lehentasunak ezarri ahal izango dituzte lursail horiek berreskuratzeko eta kontserbatzeko estrategiak defi nitzerakoan.

2025ean, bi dibulgazio-ekintza aurreikusten dira: herritarrei proiektuaren berri emateko hitzaldi bat eta Mariarats arroko elementu natural interesgarrienak bilduko dituen informazio-panelaren sorrera. Bi ekimen hauen bidez, herritarren parte-hartzea sustatu eta ingurunearen garrantziaz kontzientziatu nahi da. Beasain eta Ordiziako Udalek konpromiso argia hartu dute Mariarats arroaren berreskurapenaren alde, naturgune hau babestuz eta belaunaldi berrientzako ingurune osasuntsu eta iraunkorra bermatuz.

Aita Urdaneta etxaldeko zedroek gehiegizko hazkundea izan dute, eta arrisku handia eragiten dute inguruko etxebizitzentzat. Gainera, haien azpian gelditu diren hosto galkorreko zuhaitzen hazkundea oztopatzen dute. Adituen arabera, konifero handiak ez dira egokiak hiriguneetarako, haien hazkundea “geldiezina” delako. Azken aldiko haize bolada indartsuek kalte material eta pertsonalak eragiteko arriskua dakarte, gainera. Hori guztia kontuan izanda, udalak bost zedro horiek eraistea erabaki du. Datozen egunetan hasiko dira zedroak kentzeko lanak.

Maitane Alvarez alkateorde eta ingurumen zinegotziak azaldu duenez, “ez da erabaki pozgarria, eta guretzako zaila izan da hartzea, baina beharrezkoa zen, segurtasuna denaren gainetik jarri dugulako”. Izan ere, erabaki horren atzetik “urtetako gogoeta” dagoela dio Alvarezek. “Herriko zuhaitzen egoeraren azterketa bat egin zen, eta zuhaitz hauek egoera onean badaude ere, konifera handiak hirigunean izatea ez da egokia ikusten. Gehiegizko hazkundea dute eta kalte material eta pertsonalak eragiteko arriskua dago”. Gainera, zedro horiek haien azpian zeuden 28 tilo edo ezki-zuhaitzen hazkundea oztopatzen zuten, eta honela, hosto galkorreko zuhaitz horiek birgaitu eta hazkunde hobea izateko aukera izango dute; eta bide batez, berdegune honen iraupena ziurtatuta geldituko da”.

Era berean, ingurumenarekiko konpromisoa berretsi nahi izan du Alvarezek. “Erabaki hau zaila izan da, eta ahalik eta gehien luzatzen saiatu bagara ere, orain da egiteko momenturik onena, batetik ilgoran gaudelako, eta orain delako zuhaitzak kentzeko eta egurraren kalitatea mantentzeko momenturik onena, gero egur horri aprobetxamendu bat emango baitzaio”. Bestetik, zuhaitz landaketen garaia da, eta orain bost konifera hauek kenduko badira ere, herrian beste 30 zuhaitz landatuko dira, denak bertako espezieetakoak.

Lanak bihar, asteartea hasiko dira, eta hainbat neurri berezi hartu beharko dira, zuhaitzen tamaina handia dela eta. Kamioi berezi bat eta neurri hauetara egokitutako tresna bereziak ekarriko dira, eta inguruan ere segurtasun neurriak hartu beharko dira. Baliteke 2. portalean, zuhaitza etxebizitzetatik gertuen duten lekuan, neurri gehiago hartu behar izatea ere.

Aita Urdaneta etxaldea

Zedro horiek Aita Urdaneta etxaldean daude kokatuta. Etxalde hau XX. Mendeko 50. hamarkadan eraiki zen, Udalak eta garaiko Obra Sindical del Hogar y Arquitectura de Guipúzcoa erakundeak bultzatuta. Hain zuzen ere, urbanizazio kostuen inguruan hika-mika sortuko zen gero bi erakundeen artean. Proiektua lehiaketara atera zen, eta Domingo Unanue arkitekto ordiziarraren lana izan zen aukeratua, eta eraikuntza lanak bukatuta, 1954 eta 1955 urteen artean sartu zen jendea bizitzera. 

Horrenbestez, duela 70 urte egindako urbanizazioa da, bai etxeak eta baita atariko zuhaitzak ere (garaiko argazkietan landatuta ikusten dira). Bertan, hosto galkorreko zuhaitzak (tiloak) eta konifera familiako pinuak (zedroak) landatu zituzten, gaur egunera arte iraun dutenak.

Zazpi hamarkadatan zehar zuhaitz horiek izan duten garapena izugarria da, batez ere zedroen kasuan, eta hau, arazo ugari sortzen ari da, eta agerian gelditu da espezie hori ez dela egokia horrelako espazio txiki baterako. Izan ere, etxebizitzen tamaina gainditu ez ezik, ia bikoiztu ere egin dute. Etxeei oztoporik ez egite aldera, pisuen altuerako adarrak moztu egin dira orain arte, eta adar guztiak, etxebizitzen alturaren gainetik kokatzen dira. Honek, azpiko hosto galkorreko zuhaitzen garapena kaltetzeaz gain, arriskua ere suposatzen du zuhaitzen egonkortasunean, masarik handiena altueran pilatzen baita. Hau, haizete bortitzen aurrean arriskutsua gerta daiteke, eraikinaren gainera eror litekeelako. Azken boladan gero eta ohikoagoak diren muturreko klima fenomenoak direla eta, 100 kilometrotik gorako haize boladak gero eta ohikoagoak izaten ari dira.

Zuhaitzek etxebizitzekiko duten gertutasuna ikusita, horietako bat eroriko balitz, eraikuntzan kalte izugarriak eragingo lituzke, eta kalte materialez gain, Aita Urdaneta etxaldean bizi den jende kopurua aintzat hartuta, kalte pertsonalak izateko arriskua ere badago.

Kimubat enpresak herriko zuhaitzen azterketa egin zuen 2022an, eta bertan, diotenez, “Konifero handiak (zedroak, izeiak, piceak, sekuoiak eta abar) ezin dira inausi, gutxi ernaberritzen direlako, edo ezer ez. Beraz, haien hazkundea geldiezina da, eta urteekin oso handiak egiten dira. Beraz, ez dira onartu behar hiri-bilbearen barnean, eta berdeguneetarako gorde behar dira, bereziki parke handietarako. Horiek ditugunean (Gudarien etorbidean, kasurako), argi dago lehenago edo geroago kentzeko erabakia hartu beharko dela”.

Horregatik guztiagatik eta ikusita bost zedro handi hauek kenduta ere, azpiko 28 zuhaitzek eremuaren berdetasuna mantenduko luketela (are gehiago hazi eta hedatu ahal izango dira gainera), eta Aita Urdaneta etxaldeko 8 eta 10 portaletako bizilagunek berriki egin dituzten eskaerari erantzunez, erabaki da segurtasun irizpidea lehenetsi eta zedroak eraistea.

Ordiziako Udalak herriko Klimaren eta Energia Iraunkorraren aldeko plana onartu du. Herriko eragileekin elkarkanean, klima neutraltasuna lortzea eta erresilientzia handitzea dira planaren helburu nagusiak. Abenduaren 26an egin zen azken osoko bilkuran onartu zen plana, eta bertan 2030era arteko ibilbide-orria eta helburuak zehazten dira. Horietako batzuk dira, adibidez, udalaren energia kontsumoa murriztea, CO2 emisioak jaistea edota autokontsumora bideratutako energia berriztagarrien ekoizpena handitzea.

Era berean, udalak udalerriko energia-eraginkortasuna sustatu nahi du, berotegi-efektuko gasak arintzeko asmoz etxebizitza, ekonomia-jarduera, mugikortasuna eta lehen sektore eta elikaduran energia-aurreztuz eta autokontsumorako energia berriztagarrien erabilera bultzatuz. Halaber, udal ekipamenduen energia-eraginkortasuna eta aurrezpena bultzatu nahi ditu, herriko sektore ezberdinen aurrean eredugarri izateko.

Klima-aldaketaren aurrean Ordizia erresiliente bihurtu nahi da lurralde, natura-ingurune, lehen sektore eta arriskuen ikuspegitik, gerta litezkeen uholde arrisku eta lehorte inpaktuetara egokituz eta herritarren osasuna eta segurtasuna bermatuz. Hori guztia trantsizio ekosozialaren aldeko pauso irmoak emanez herritarrekin eta sektore ezberdinekin elkarlanean.

Maitane Alvarez alkateordeak azaldu duenez, Energia Plana "adostasun giro batean" egin da. "Partehartze prozesu bat egin da, herriko eragileekin, herritarrekin eta ikastetxeetako ikasleei elkarrizketak egin zaizkie. Udal batzordeetatik ere pasa da eta udalbatzak aho batez onartu du". Planean zehazten diren helburuak "exigenteak" direla gogorarazi du, baina baita "bide onean" doazela ere. "Gauza batzuk martxan daude dagoeneko, plaka fotoboltaikoak jarri dira udal biltegian, Majorin eta plazako sabaian, baina egia da helburuetara iristeko oraindik lan asko egin behar dela".

Laia ingurumen zerbitzuko Rosa Aurkiak, planaren helburu nagusia "energia kontsumoa murriztu eta klima aldaketari aurre" egitea dela gogorarazi du. Bide horretan, hainbat neurri hartzen ari dira eta hartuko dira aurrerantzean, hala nola: "kaleko argiteri aldatzen led-era aldatzea, plaka fotoboltaikoak jartzea, berdeguneei indarra ematea edota energia kontsumoaren murrizpena bultzatzea". Herriko berdegune edo arnasguneak bultzatu eta berriak identifikatu nahi dira, eta auto elektrikoen karga gune gehiago jartzea ere aurreikusten dute, besteak beste.

Ekintza-planaren bidez, besteak beste, honako helburuak lortu nahi dira:

2030 urterako helburuak:

• Energiaren udal kontsumoan gutxienez % 35eko aurrezpena.
• Autokontsumora bideratutako energia berriztagarrien ekoizpena gutxienez % 32ra heltzea. Energia berriztagarrien instalazioak kontsumituko diren eremutik ahalik eta gertuen kokatzea lehenetsiko da.
• CO2 emisioak % 30 jaistea.

2050 urterako:

• Energiaren udal kontsumoan % 60ko gutxieneko aurrezpen-energetikoa.